Όλο το κράτος σε μια οθόνη
«Ήδη, έχουμε συνάψει συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο και μέχρι στιγμής είμαστε στα δυο τρίτα της διαδρομής για την υλοποίηση του βαρυσήμαντου αυτού έργου υπό την ονομασία Digital Services Factory»
«Η οργανωτική δομή του δημοσίου σήμερα, παρουσιάζει πολλαπλές προκλήσεις» Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι έχει περάσει η μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, εντούτοις υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν».
«Λόγω του έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού στους τομείς ΤΠΕ, εταιρείες πληροφορικής ξένων συμφερόντων -κυρίως στην Λεμεσό- απασχολούν ξένο εργατικό δυναμικό ς που ανέρχεται σε 9.500 άτομα, καθώς η εσωτερική αγορά δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες τους»
Τι και εάν πέρασαν μόλις δυο χρόνια από τη δημιουργία του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής ο θετικός αντίκτυπος του ιδιαίτερα την περίοδο της πανδημίας, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ο Υφυπουργός Καινοτομίας, Κυριάκος Κόκκινος παραμένει οραματιστής και αισιόδοξος ότι η Κύπρος μπορεί να κερδίσει το στοίχημα της ψηφιοποίησης το οποίο θεωρεί και προσωπικό του στοίχημα. Δεν διστάζει να παραδεχτεί λανθασμένους χειρισμούς αλλά και να ασκήσει κριτική για τα κακώς έχοντα του δημόσιου τομέα. Επιθυμία του η σφυρηλάτηση κριτικά σκεπτόμενων πολιτών, που να προβληματίζονται, να αμφισβητούν και να προσαρμόζονται στις σύγχρονες απαιτήσεις των καιρών.
Είναι αρκετή η πρόοδος που έχει γίνει μέχρι στιγμής σε ότι αφορά την ψηφιοποίηση; Τι λένε οι δείκτες;
Η Κύπρος σε ότι αφορά την ψηφιοποίηση βρίσκεται σε σχετικά χαμηλό επίπεδο συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ, παρά το ότι έχουμε κάνει μεγάλη βελτίωση στον δείκτη DESI. Με τη δημιουργία του Υφυπουργείου, μετά από δυο χρόνια, καταφέραμε να ανεβούμε τρεις θέσεις και είμαστε τώρα στην 21η θέση στον πίνακα κατάταξης.
Και οι μελλοντικοί στόχοι;
Ο στόχος είναι σε τρία με πέντε έτη να είμαστε μεταξύ της 5ης και 13ης θέσης στον συγκεκριμένο δείκτη. Έχουμε την διάθεση και την δημιουργικότητα να το πετύχουμε αυτό. Ο δείκτης DESI έχει τέσσερις βασικούς πυλώνες. Ο πρώτος είναι οι κυβερνητικές υπηρεσίες, ο δεύτερος πυλώνας η συνδεσιμότητα της χώρας με γρήγορο και φθηνό διαδίκτυο, ο τρίτος το ανθρώπινο δυναμικό και ο τέταρτος πυλώνας η ψηφιακή διασύνδεση μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στην καθημερινότητα των πολιτών.
Εσείς είστε ικανοποιημένος με τα αποτελέσματα;
Είμαστε ικανοποιημένοι από την πρόοδο που καταγράφεται σταδιακά. Εντούτοις, αναγνωρίζουμε την ανάγκη επιτάχυνσης των μεταρρυθμίσεων και ακόμη μεγαλύτερη βελτίωση. Παραδείγματος χάριν, όσον αφορά κυβερνητικές υπηρεσίες, η Κύπρος έχει φτάσει στην 19η θέση. Στη συνδεσιμότητα είμαστε αρκετά πίσω, έχουμε ακριβό και αργό διαδίκτυο, ενώ σχεδόν ένας στους δύο Κύπριους δεν διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Αυτά είναι που πρέπει να βελτιώσουμε, με στοχευμένες κινήσεις.
Άρα που να εστιάσουμε;
Να εστιάσουμε στο κομμάτι κυβερνητικές υπηρεσίες. Κάποιες είναι ψηφιακά συνδεδεμένες και άλλες όχι. Το Υφυπουργείο από δημιουργίας του έπρεπε να δώσει έμφαση σε αυτά που ταλαιπωρούν τον πολίτη και τις επιχειρήσεις στην επαφή τους με το κράτος.
Παράδειγμα, επιδόματα, αίτηση ασθενείας, όλα αυτά είναι συνυφασμένα με τις σύγχρονες απαιτήσεις του πολίτη. Οι υφιστάμενες διαδικασίες και η ανάγκη για φυσική παρουσία για διεκπεραίωση συναλλαγών ταλαιπωρούν διαχρονικάτους πολίτες, με πήγαινε έλα, επιστολές, διευκρινίσεις. Έχουμε κάνει μία προτεραιοποίηση όλων των υπηρεσιών που αφορούν πολίτες και επιχειρήσεις, -αθροιστικά πάνω από 400 υπηρεσίες- και εργαζόμαστε για τη δημιουργία ενός ενιαίου τρόπου ανάπτυξής τους, με σύγχρονη μεθοδολογία και πολιτοκεντρική προσέγγιση.
Μπορεί η Κύπρος από μόνη της να δημιουργήσει όλες αυτές τις υπηρεσίες; Έχουμε κάποια χώρα πρότυπο ή κτίζουμε δικό μας μοντέλο;
Η χώρα στην Ευρώπη η οποία έχει το πιο προχωρημένο σύστημα είναι το Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι το πιο φιλικό σύστημα στην Ευρώπη και ένα από τα καλύτερα στον κόσμο. Ήδη, έχουμε συνάψει συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο για θέματα ψηφιακής διακυβέρνησης και μέχρι στιγμής είμαστε στα δυο τρίτα της διαδρομής για την υλοποίηση αυτού του έργου.
Αυτό το έργο το ονομάσαμε Digital Services Factory, στα πλαίσια του οποίου εξειδικευμένη ομάδα από την Κύπρο δουλεύει με συμβούλους από το Ηνωμένο Βασίλειο για να δημιουργήσουν τη νέα ψηφιακή πύλη, gov.cy με βάση το πρότυπο gov.uk.
Πως θα λειτουργεί αυτό;
Ο πολίτης θα μπορεί να μπαίνει στην πύλη και να βρίσκει όλες τις ψηφιακές υπηρεσίες, χωρισμένες σε θεματικές, αναλόγως των αναγκών του πολίτη. Αυτή την στιγμή έχουμε 120 υπηρεσίες έτοιμες και το Digital Services Factory θα εμπλουτίζεται συνεχώς. Είναι μια ριζική αλλαγή αυτό που πάμε να κάνουμε αλλά και προσωπικό στοίχημα. Η δομή αυτής της υπηρεσίας θα είναι τόσο εύχρηστη που θα μπορεί να την χρησιμοποιήσει σχεδόν όλος ο πληθυσμός της χώρας.
Στόχος αυτού του μεγάλου πρότζεκτ είναι να συμπεριλάβει 600 υπηρεσίες. Αποτελεί δύσκολο έργο που απαιτεί σταθερά και προσεκτικά βήματα. Αυτή η δουλειά δεν είναι δουλειά μιας κυβέρνησης ή ενός μόνο υπουργού. Πρέπει να δημιουργήσουμε το υπόβαθρο στη βάση του οποίου να κτίσουμε τις υπηρεσίες ώστε να διατηρηθεί στον χρόνο.
Πόσο βοήθησε το Υφυπουργείο κατά την διάρκεια της πανδημικής κρίσης;
Αν το σκεφτείτε είναι συγκυρία το γεγονός ότι το Υφυπουργείο ξεκίνησε 1η του Μάρτη του 2020 και ακολούθησε το πρώτο lockdown στις 24 Μαρτίου. Θα σας αναφέρω κάτι που δεν το ανάφερα ξανά. Όταν αποφασίστηκε το πρώτο lockdown και τα μέτρα στήριξης, σε εργαζομένους και επιχειρήσεις, μέσα στα μέτρα ήταν και διάφορα επιδόματα. Σε συζήτηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εξέφρασα την ανησυχία πως αυτό θα ήταν αδύνατο δεδομένης της απουσίας ψηφιακών υποδομών Ούτε καν αιτήσεις σε χαρτί δεν είχαμε για αυτά τα επιδόματα. Με τη στήριξη του Προέδρου, σε συνεργασία με την Υπουργό Εργασίας και λειτουργούς του Υφυπουργείου αλλά και ιδιώτες, πολλοί από τους οποίους ήρθαν άμισθοί, και μετά από τρεις εβδομάδες, καταφέραμε να δημιουργήσουμε πλατφόρμα υποβολής, διεκπεραίωσης και πληρωμής όλων των επιδομάτων του κορωνοϊού μέσα σε τρεις βδομάδες. Σημασία έχει ότι ο κόσμος εξυπηρετήθηκε, πληρώθηκε και συνεχίζει να πληρώνεται.
Όμως είδαμε και κάποια προβλήματα με την πύλη εμβολιασμού. Αυτό πως το εξηγείτε;
Κατανοούμε τις αντιδράσεις των πολιτών, εντούτοις κάποια παράπονα και επικρίσεις που εκφράστηκαν όσο αφορά την πύλη εμβολιασμού ήταν θεωρώ υπερβολικά. Είμασταν μέσα στις τρεις πρώτες χώρες της Ευρώπης που είχαμε δώσει επιλογές για να κλείνει ραντεβού ο κόσμος την ώρα που θέλει, την μέρα που θέλει και το εμβόλιο που θέλει (είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο που δώσαμε επιλογή εμβολίου). Η πλατφόρμα σχεδιάστηκε για να κλείνονται 30 με 40 χιλιάδες ραντεβού την ημέρα σε 24ωρη βάση. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία δεν είχαν καν πλατφόρμα, ερχόταν απλά ένα μήνυμα στο κινητό, χωρίς οποιεσδήποτε επιλογές όπως στη δική μας περίπτωση. Οι πολίτες επιζητούσαν συγκεκριμένα εμβόλια, και προσπαθούσαν να κλείσουν το εμβόλιο της προτίμησής τους βάζοντας κι άλλα άτομα να προσπαθούν την ίδια στιγμή. Αυτό οδήγησε σε υπερφόρτωση και έπεφτε η πλατφόρμα αφού αντί 30 με 40 χιλιάδες άτομα που ήταν ο μέγιστος αριθμός, έμπαιναν 100 χιλιάδες. Η κατάσταση που δημιουργήθηκε ήταν απόρροια όλων των πιο πάνω περιστάσεων, και όχι τεχνικό ζήτημα. Αυτό δεν το λέω για να δικαιολογηθώ, κατανοώ την απογοήτευση του κόσμου. Τα ίδια προβλήματα είχαν όμως και πολλές άλλες πιο ανεπτυγμένες χώρες από εμάς. Μερικά παραδείγματα είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία που το σύστημα ήταν δυο βδομάδες κάτω, η Γαλλία, η Ιρλανδία, οι ΗΠΑ.
Μπορείτε να μας αναφέρετε χειροπιαστά παραδείγματα όσο αφορά τα επιδόματα;
Σήμερα υπάρχουν 25 με 28 χιλιάδες αιτήσεις επιδομάτων οι οποίες είναι απλήρωτες. Έχουμε αναλάβει μέχρι στιγμής τα πιο σημαντικά επιδόματα τα οποία έχουν και τη μεγαλύτερη επίδραση στην καθημερινότητα του πολίτη, ενώ λαμβάνουμε υπόψη τα πρότυπα και τις προδιαγραφές που έχουμε θέσει και προχωρούμε. Στις επόμενες βδομάδες θα ανακοινώσουμε το επίδομα ανεργίας και τη θεσμοθετημένη σύνταξη ενώ τους επόμενους μήνες θα ανακοινωθούν 31 υπηρεσίες πριν να παρουσιάσουμε το gov.cy.
Αν θυμάστε, την περίοδο του κορωνοιού, Δεκέμβριο του 2020, υπήρχαν ουρές χιλιομέτρων στις Κοινωνικές Ασφαλίσεις. Αυτά πλέον ανήκουν στο παρελθόν. Πλέον όλα γίνονται ηλεκτρονικά. Έχει πληρωθεί μέχρι στιγμής 1,6 δισ. ευρώ και έχουν γίνει πέραν των 830.000 ηλεκτρονικών συναλλαγών. Γίνεται τεράστια δουλειά στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Άλλο παράδειγμα είναι το safe pass. Αυτά τα πράγματα δεν έγιναν από την μια μέρα στην άλλη. Όμως, καταφέραμε να τα εφαρμόσουμε σε χρόνο ρεκόρ.
Tα σχόλια που λαμβάνετε από τις μέχρι στιγμής υπηρεσίες ποια είναι;
Είναι εξαιρετικά θετικά. Ιδιαίτερα το ΕΤΕΚ είναι πολύ ευχαριστημένο γιατί λύσαμε αρκετά προβλήματα που αφορούν τις υπηρεσίες της Πολεοδομίας και του Κτηματολογίου.
Έχουμε πρόβλημα στην Κύπρο όσο αφορά εξειδικευμένο προσωπικό;
Η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού είναι ένα τεράστιο πρόβλημα όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στις χώρες της νότιας Ευρώπης. Η ζήτηση για εργατικό δυναμικό με ειδίκευση στο ICT είναι τεράστια αλλά η προσφορά είναι πολύ πιο μικρή. Ειδικά στην Κύπρο είναι μεγάλη η πρόκλησηπρόβλημα, με το ποσοστό των εργαζομένων που απασχολούνται σε ICT να ανέρχεται στο 2,4% του ενεργού εργατικού δυναμικού μας ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες πολύ πιο ψηλά, στο 6% με 7%. Ακόμα και οι νέοι απόφοιτοι μας σε ICT είναι πιο κάτω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Υπάρχει μια νοοτροπία στην Κύπρο που δεν προωθεί την κατεύθυνση σε θετικές επιστήμες ανάμεσα στους νέους μας. σε θετικές επιστήμες. Επίσης, ένα πρόβλημα είναι η εξειδίκευση στον τομέα της πληροφορικής.
Δηλαδή;
Υπάρχουν σήμερα απόφοιτοι στα κυπριακά πανεπιστήμια που τελειώνουν παραδείγματος χάρη πληροφορική και δεν εξειδικεύονται σε κάποια ειδικότητα.
Άρα τα πανεπιστήμια έχουν ρόλο να διαδραματίσουν.. εσείς τι κάνετε για αυτό;
Ναι, τα πανεπιστήμια έχουν ρόλο να διαδραματίσουν σε αυτό το θέμα. Είχα συναντήσεις με τους πρυτάνεις των πανεπιστημίων μας (ιδιωτικών και δημοσίων) τους τελευταίους μήνες και τους ανέφερα πως τα προγράμματα τους θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τις ανάγκες της αγοράς. Λόγω αυτού του προβλήματος έχουμε εταιρείες πληροφορικής ξένων συμφερόντων κυρίως στην Λεμεσό που απασχολούν ξένο εργατικό δυναμικό, περίπου 9.500 άτομα, διότι δεν βρίσκουν Κύπριους. Και έρχονται αυτές οι εταιρείες οι οποίες θέλουν να μεταφέρουν και άλλες εργασίες τους στην Κύπρο και, λόγω της έλλειψης ταλέντου που παρατηρείται, αναγκάζονται να εργοδοτήσουν δυναμικό από ξένες χώρες. Σύμφωνα με τον ιδιωτικό τομέα, η προσαρμογή των πανεπιστημιακών προγραμμάτων με τις ανάγκες της αγοράς και η ώθηση περισσότερων νέων στον τομέα της πληροφορικής, θα συμβάλει σημαντικά στην πρόσληψη Κύπριων εργαζομένων.
Το Υφυπουργείο έχει ανάγκες προσωπικού;
Στις ανάγκες όσο αφορά το προσωπικό του υφυπουργείο το ομολογώ πως έχω αποτύχει. Ένα υφυπουργείο με αυτή την δομή και την αποστολή θα έπρεπε να στελεχωθεί με αρκετά εξειδικευμένο προσωπικό (high skilled) για να φέρει εις πέρας τον στόχο του. Οι διαδικασίες όμως του δημοσίου είναι αρκετά χρονοβόρες. Χρειάζονται εγκρίσεις συντεχνιών, μετά να προχωρήσουν στο Τμήμα Προσωπικού του Υπουργείου Οικονομικών, να εγκριθούν για νομοτεχνικό έλεγχο από τη Νομική Υπηρεσία, να έρθουν πίσω εγκεκριμένα, να εγκριθούν από τη Βουλή, να έρθουν πίσω από τη Βουλή οι εγκρίσεις, μετά προκηρύσσουμε τις θέσεις, να έρθουν τα βιογραφικά, να περάσουν από την ΕΔΥ, να προχωρήσουμε σε συνεντεύξεις. Αυτή η διαδικασία είναι απάνθρωπη! Και ισχύει για όλα τα υπουργεία. Δεν είναι δυνατόν να λέω ότι στήνω υφυπουργείο και τον πρώτο υπάλληλο μετά από όλη αυτή την διαδικασία που σας προανέφερα να τον προσλαμβάνω σε τρία χρόνια. Η θητεία μου τρία χρόνια είναι.
Και πως τα βγάζετε πέρα;
Έχουμε 350 υπαλλήλους, από τμήματα άλλων κρατικών υπηρεσιών με τις υφιστάμενες γνώσεις που είχαν προηγουμένως. Όμως, τολμώ να το πω κάποιοι από αυτούς με ισχυρή αντίσταση προς την αλλαγή αφού δεν θέλουν να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της νέας πραγματικότητας. Κάποιοι αρνούνται, κάποιοι όμως δείχνουν ενδιαφέρον. Υπάρχει ένα 10% με 20% του προσωπικού του Υφυπουργείου που είναι εξαιρετικοί, έχει ένα 30% με 40% οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να αποδώσουν πολύ περισσότερο αλλά δεν τους έχει δοθεί η απαραίτητη κουλτούρα, η προσοχή και το κίνητρο να αποδώσουν και υπάρχει και ένα 20% οι οποίοι χρειάζονται μεγαλύτερη περίοδο προσαρμογής. Και σε αυτό το 20% είναι που πρέπει να ενσκύψουμε και να επηρεάσουμε και να εμπνεύσουμε.
Άρα το πρόβλημα είναι στο δημόσιο και στην κουλτούρα που υπάρχει…
Για να γίνει ο εκσυγχρονισμός του Κράτους, αυτό δηλαδή που ονομάζουμε μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, της δικαιοσύνης, του εκπαιδευτικού συστήματος, πρέπει να αγγίξουμε τέσσερις πυλώνες. Πρώτος πυλώνας είναι η αλλαγή των συστημάτων και των υπηρεσιών που ανέφερα. Αυτό είναι δουλειά του Υφυπουργείου μου. Ο δεύτερος πυλώνας είναι οι διαδικασίες. Πολλές φορές στον δημόσιο τομέα κρυβόμαστε πίσω από κανονισμούς και νομοθεσίες. Ο στόχος είναι να προσαρμόζουμε τις διαδικασίες και να είμαστε στο βαθμό που μπορούμε πιο ευέλικτοι ώστε να πετυχαίνουμε τον στόχο μας. Τρίτος πυλώνας είναι η οργανωτική δομή του δημοσίου. Παρόλο που έχει περάσει η μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, εντούτοις υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν». Δεν αγγίζουμε την ουσία όσο αφορά τις δομές του δημοσίου. Ο τέταρτος πυλώνας που είναι και ο πιο δύσκολος είναι η κουλτούρα. Η αλλαγή κουλτούρας έχει το πιο μεγάλο αποτύπωμα σε όφελος όμως έχει και τον πιο μεγάλο βαθμό δυσκολίας στην πράξη. Γι’ αυτό χρειάζεται σύστημα διακυβέρνησης ώστε να επιφέρουμε μια διαχρονική αλλαγή προς όφελος της κοινωνίας, ανεξαρτήτως κυβέρνησης, υπουργείου. Αν θα άλλαζα κάτι προσωπικά θα ήταν να επενδύσουμε στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου θεσμού για τη συνολική μεταρρύθμιση του κράτους, ο οποίος θα ήταν θεσμοθετημένος, με ενδιάμεσους σταθμούς και στόχους για να είμαστε υπόλογοι στην κοινωνία. Αυτό είναι ένα συμβόλαιο το οποίο θα πρέπει να υπογράψει η Πολιτεία με τον πολίτη.
Τι θα θέλατε να δείτε να αλλάζει στην κυπριακή κοινωνία;
Παρά το ότι οι ακαδημαϊκές μου γνώσεις επικεντρώνονται σε θετικές επιστήμες, για εμένα το πιο σημαντικό στοιχείο για αλλαγή είναι η παιδεία. Η παιδεία στην Κύπρο πρέπει να αλλάξει. Και όταν αναφέρομαι στην πτυχή της παιδείας δεν μιλώ για μαθήματα, σχολεία, σπουδές κτλ. Μιλώ για τον τρόπο σκέψης. Πως διαμορφώνουμε κριτικούς πολίτες για να διαμορφώσουμε παιδιά τα οποία προβληματίζονται, αμφισβητούν, προσαρμόζονται στη νέα τάξη πραγμάτων, ώστε να έχουν δημιουργική σκέψη και την ικανότητα να επιλύουν σύνθετα προβλήματα. Όλες αυτές οι δυνατότητες μέσα σε μια ψηφιακή κοινωνία είναι πολύ σημαντικές. Είναι δουλειά της Πολιτείας και χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια των αρμόδιων υπουργείων και θεσμών. Η κορωνίδα αυτής της λέξης: «παιδεία», είναι θεσμοί και αξίες.